Ik vraag mij soms af hoe mijn leven eruit zou zien moest ik een mama hebben die ik kan bellen. Een mama waar ik op de thee ga en mijn hart kan luchten. Ik kan mij niet inbeelden hoe dat zou zijn. Soms hoor ik verhalen van vriendinnen of zie ik foto’s van vrouwen die samen met hun mama poseren. Zo heb ik geen enkele foto van mezelf en mijn mama, en mijn mama heeft er ook geen van mij.
Toen ik zelf nog geen kinderen had, stelde ik mij die vraag nog niet. Het was nooit anders geweest. Mijn moeder heeft mij nooit een kus of een knuffel gegeven. Als ik tegenslag had, deed ze er eerder nog een schepje bovenop. Het was allemaal mijn eigen schuld, ik had te hoge verwachtingen van het leven, …
Gelukkig kon ik op 18 jaar op kamers studeren en was ik al een groot stuk verlost van de negatieve sfeer die er thuis altijd hing. Mijn moeder strafte mij steeds door me te negeren, en zo negeerde ze me ook maanden toen ik als jonge twintiger brak met mijn lief en bij mijn vriendin ging wonen. Ik hield me steeds sterk en zei dat het me niet deerde, omdat ik al die streken al gewoon was. Mijn vriendin zei dat ik het volgens haar diep vanbinnen toch erger vond dan dat ik liet uit schijnen. Dat bleek achteraf ook … toen ik zelf moeder werd.
Toen ik zelf moeder zou worden gaf mijn moeder mij allerlei slechte raad en praatte me angst aan. “De pijn van een bevalling is zo erg, het is om te sterven!” en “borstvoeding is verschrikkelijke miserie, dat ga je toch niet doen!” Ook al had ik een slechte band met haar, toch heb ik me erdoor laten leiden. Uiteindelijk zorgde de angst voor medische ingrepen, waardoor zowel ik als mijn baby erg verzwakt waren. Op mijn moeders hulp moest ik echter niet rekenen. Bovendien huilde mijn dochter enorm veel als baby, wat bij mij een enorme hulpeloosheid uit lokte. Het huilen van mijn eigen baby gaf me flashbacks aan mijn eigen verdriet: het was alsof ik volop herinneringen kreeg aan mijn eigen baby tijd.
Mijn moeder had vaak verteld hoe ze mij als baby ’s nachts in een reiswiegje in de keuken legde, ver verwijderd van haar eigen slaapkamer, zodat ze me niet zou horen huilen. Ze had me dus als baby altijd laten huilen, “want baby’s huilen nu eenmaal allemaal”. Voor ik moeder werd, kende ik dat verhaal, maar emotioneel hechtte ik er geen waarde aan. Toen ik zelf moeder was, zag ik mezelf huilend in dat bedje liggen. Het kwam allemaal naar boven.
Ik heb zelf een master in de psychologie behaald, maar heb tijdens mijn studie nooit kunnen achterhalen wat er nu precies verkeerd zat thuis. Toen ik als kersverse moeder met baby van tien maanden in een zware depressie belandde, ging ik voor het eerst zelf in therapie en daar kwam het woord “verdringing“ uit. Je moeder is de poort naar de buitenwereld: alle eigenschappen die zij heeft, generaliseer je naar de rest van de mensheid. Ik leerde als baby dat er niemand was om te vertrouwen, en verdrong het verdriet als vroege overlevingsstrategie. Ik geloofde toen dat mijn enorme uitputting zou verdwijnen als ik dit “psychisch” zou verwerken.
Terwijl de liefde voor mijn eigen kind groeide, werd het verdriet en onbegrip naar mijn moeder werd echter alsmaar groter. Ook het feit dat ze er niet was voor mij tijdens mijn depressie, dat ze me nooit is komen bezoeken of helpen met mijn baby, was voor mij een zware klap. Het gemis dat ik voordien niet opgemerkt had, werd nu allesoverheersend.
Mijn moeder leek uiterlijk vrij “normaal” : ze is nu op pensioen maar had een stabiele job (als leerkracht!), vrienden, een appartement. Ik had ik wel al jaren vermoedens dat ze een autisme spectrum stoornis of persoonlijkheidsstoornis had. Echter, zolang haar eigen leven er niet door verstoord werd, is er volgens de DSM geen sprake van een echte “stoornis”.
Mijn ouders waren wel in een lelijke vechtscheiding, maar verder leek mijn moeder een vrij “normaal” leven te hebben. Dat maakte dat mijn omgeving weinig tot geen begrip had voor mijn depressie. “Iedereen heeft wel eens een dipje”, zeiden mijn vrienden. Of “iedereen heeft wel wat in zijn familie”. Ik zag ook het onbegrip in de ogen van mijn psycholoog, wat me deed afhaken van therapie. Mijn moeder hield alles gescheiden: ik zag zelden haar familie. Ze sprak met mijn tante of grootouders alleen af. We waren nooit allemaal samen. Zelfs mijn broers probeerde ze van mij en van elkaar “gescheiden” te houden. Mede door de vechtscheiding, groeiden we totaal uit elkaar.
Recent vond ik op een website over narcisme dat het gescheiden houden van contacten een tactiek is die narcisten gebruiken, zodat ze de controle kunnen houden en minder snel “door de mand vallen”. Kinderen tegen elkaar opzetten bleek ook één van die strategieën.
In de DSM stond dat narcisten vooral van zichzelf houden, maar dat klopt niet. Ze kunnen eigenlijk niet houden van, vooral niet van zichzelf. Daarom zijn ze afgunstig op mensen die dat wel kunnen, en proberen ze hen te “gaslighten” om zichzelf beter te voelen. Kinderen negeren om hen te straffen, is ook een kenmerkende strategie.
Twee jaar geleden had ik al voor mezelf uitgemaakt dat ik me niet meer wou laten neerhalen door mijn familie. Afstand nemen van mijn ouders was voor mij een belangrijke stap om uit de depressieve episodes te geraken. Ik was soms wel drie weken triest van een bezoekje aan mijn moeder. En toen ineens… belde mijn moeder om te melden dat mijn broer uit het leven was gestapt. Mijn jongere broer die al tien jaar bij haar woonde na de scheiding van onze ouders bleek ook al jaren zware psychische stoornissen te hebben. Niemand wist ervan behalve zij en ze had de schijn opgehouden tot het laatste moment.
Hoe groot de shock en het verdriet ook was toen mijn 27 jarige broer uit het leven gestapt was, toch bracht dit ergens ook verheldering in de situatie waar ik al heel mijn leven over twijfelde. Eindelijk wist ik met zekerheid dat er in onze “normale” thuissituatie wel degelijk iets grondig niet pluis was en dat ik het mij niet had ingebeeld. Dat “gaslighten” door narcisten is het ergste: dat ze constant deed alsof ik degene was die niet normaal was. Het nare gevoel dat ze me gaf al vanaf mijn geboorte. De aantasting van mijn zelfvertrouwen door nooit één compliment of aanraking van haar te krijgen. Dat ze nooit één foto van me had genomen. Dingen die andere mensen niet opvallen. De mindfuck.
Narcisten zuigen je energie leeg en gebruiken je altijd als zondebok. Als kind blijf je zolang hopen dat dit betert, je blijft zo lang geloven dat je ouders goeie mensen zijn en dat je er zelf aan moet werken. Dat is voor mij het ergste trauma: dat je zo lang blijft geloven wat je ouders zeggen en dat je nog jaren beïnvloed blijft door hun woorden en daden.
Ik ben uiteindelijk erg dankbaar dat ik er zelf in geslaagd ben om mijn leven terug in een positieve spiraal te brengen. Hoe ik uiteindelijk uit mijn depressieve episodes ben geraakt? Ik wou absoluut op een natuurlijke manier mijn leven leiden en voor harmonie en evenwicht zorgen in mijn eigen gezin. Ik geef mezelf nog steeds veel tijd om me te “reparenten”. Ik ben dingen beginnen doen zoals schilderen en muziek maken, om lichaam en geest weer in contact te brengen met elkaar. Zo leerde ik alle gevoelens te voelen, want zowel positieve als negatieve emoties zijn welkom in de kunst. Véél wandelen dreef mijn ballast af en maakte mijn brein klaar voor verandering. Mijn negatieve copingstrategieën, zoals alcohol drinken om negatieve gevoelens te verdringen, kon ik zo overboord gooien. Door gezond te leven, maar mezelf weinig stress en druk op te leggen, ben ik nu op 37 jaar zowel mentaal als fysiek veel sterker dan dat ik ooit voorheen was.
Wat ik wel ongelofelijk sneu vind is dat in de reguliere psychologie heel veel tijd wordt gestoken in het diagnostiseren van mensen in hokjes en stoornissen, maar dat er totaal geen aandacht is voor het feit dat al die symptomen kenmerken zijn van trauma en allemaal één grote pot nat zijn. Mijn broers en ik hadden hetzelfde trauma : we reageerden er alleen met andere “stoornissen” op maar we VOELDEN al die tijd HETZELFDE. Het stond in de sterren geschreven dat we psychische problemen zouden krijgen op latere leeftijd, toch blijft er heel weinig aandacht voor de gevolgen van onadequate opvoeding en blijft de focus in de reguliere hulpverlening op het medicaliseren van normale mensen met normale reacties op trauma. Ik probeer nu in mijn eigen gezondheidspraktijk mensen te inspireren om een goede ouder voor zichzelf te worden, met begrip voor hun normale trauma reacties en respect voor hun potentieel.