Binnenkort ben ik weer jarig, iets dat altijd gemengde gevoelens oproept. Een verjaardag zou iets leuks mogen zijn, maar heeft me tot nu toe vaak een heel eenzaam gevoel gegeven.
Vroeger, bij mij (nu 27) en mijn twee siblings (nu 20 en 25) thuis, was er op het eerste gezicht veel aandacht voor onze verjaardagen. Mijn moeder regelde alles, maar had hier veel gevoelens over en reageerde die af op zowel mijn vader als op ons. Hierdoor veranderde wat van buiten oogde als een compleet verzorgde verjaardag met lekker eten, kadootjes en familie-bezoek, in een dag vol angst voor het moment waarop mijn moeder een nieuwe woede-uitbarsting zou krijgen. Mijn moeder heeft borderline en ADHD, mijn vader heeft een autisme spectrum stoornis (ASS). Dit soort uitbarstingen gebeurden alleen als er geen bezoek was, waardoor het van buitenaf leek alsof het bij ons heel gezellig en gewoon was. Ze kon op zulke momenten, voor ons uit het niets, gaan schreeuwen en huilen om de kleinste gebeurtenissen. Die houding richting haar omgeving was niet bewaard voor enkel verjaardagen, maar was (en is nog steeds) elke dag haar realiteit.
Mijn realiteit is het gelukkig al 8 jaar niet meer elke dag, omdat ik van ons huis in Brabant ben verhuisd naar Friesland toen ik 18 werd en ging studeren. Ondanks jaren therapie en fijne sociale banden die ik later heb gekregen, kan ik door mijn opvoeding soms nog steeds niet goed inschatten of ik iets ‘verkeerd’ doe waar een ander onverwacht heel boos over wordt. Zeker op momenten dat het wat minder met mij gaat vergeet ik soms alle fijne nieuwe manieren van denken en zijn die ik heb geleerd. Dan ben ik opeens weer bang dat mijn partner heel erg boos zal worden omdat ik een lepeltje op de grond laat vallen. Ofzo.
Mijn lieve partner heeft daar veel begrip voor en is zo geduldig als hij kan. We zijn nu zo’n 3 jaar samen, en 1.5 jaar geleden hebben we ons eerste appartement samen gehuurd. Hij is een fijne, stabiele factor in mijn sociale leven dat verder soms fragiel kan zijn. Ik vond het vroeger al lastig aansluiting bij andere kinderen te vinden en voelde me erg onzeker in de sociale omgang met leeftijdsgenootjes. Nog steeds heb ik moeite met een sociaal netwerk onderhouden, al gaat dat gelukkig steeds beter. Tijdens corona zijn we verhuisd naar de andere kant van het land. Dit is om meerdere redenen zo gelopen, maar het uit elkaar vallen van onze tot dan toe heel hechte vriendengroep heeft er zeker mee te maken gehad. In mijn nieuwe woonplaats is het dus weer de uitdaging om nieuwe vrienden te maken. Vrienden van vroeger heb ik niet. Grenzen stellen is namelijk zoiets dat ik pas sinds kort begrijp en kan.
Van huis uit heb ik geleerd dat het niets uitmaakt welke grenzen ik stel, want ik hoefde niet te verwachten dat iemand daar iets mee deed of naar mij luisterde. Het gevolg was dat ik heel vaak het gevoel had dat vrienden over mijn grenzen gingen en ik hier niets aan kon doen. Naast de aangeleerde hulpeloosheid vond ik het vanuit mijn opvoeding lastig te voelen wat mijn grenzen eigenlijk waren. Uit zelfbescherming was alles dus eigenlijk al snel te veel en gingen anderen bij het minste (per ongeluk) over mijn grenzen. Hoe reageerde ik hierop? Door te doen wat ik had geleerd natuurlijk. Het blijkt alleen dat vrienden passief-agressief behandelen, compleet negeren, in de slachtofferrol gaan of tegen hen schreeuwen als ze over je (voor hen onbekende) grenzen zijn gegaan niet heel bevorderlijk is voor de vriendschap. Pas sinds een aantal jaar begrijp ik dat het anders kan in de omgang met anderen, hoe ik op een gepaste manier grenzen kan aangeven en deze kan blijven volhouden.
Dit heeft er ook voor gezorgd dat ik alleen nog maar op mijn voorwaarden contact heb met mijn moeder, iets waar ik heel trots op ben. Een tijd geleden herstelde ik steeds meer van mijn opvoeding. Ik kreeg meer inzicht en ruimte voor reflectie en het viel me op dat ik alleen nog maar fijne mensen om me heen had, op mijn moeder na. Het contact met haar vind ik altijd lastig, omdat het overduidelijk is dat ze ontzettend haar best doet. Met mijn zusje heb ik het er wel eens over dat onze moeder oprecht niet lijkt te begrijpen welk gedrag problematisch is en waarom dan. Met alles dat ik in mijn volwassen leven geleerd heb in therapie en het leven daarbuiten doe ik alsnog wel eens een poging een gesprek aan te gaan. Tijdens zo’n gesprek neemt zij heel zelden verantwoordelijkheid voor haar emoties en gedrag. Ze zal het gesprek snel zo beïnvloeden dat we het weer over haar belangen hebben. Ik voel me daardoor ongehoord. Zelfs als ik dat uitspreek gaat het antwoord over waarom dat moeilijk voor haar is. Tsja.. Dat is pijnlijk.
Na meerdere mislukte pogingen tot een fijn en volwassen gesprek heb ik gezegd elkaar alleen nog kort te willen spreken op belangrijke dagen zoals verjaardagen en feestdagen. Na wat reacties in de vorm van de slachtofferrol, accepteerde ze mijn grens uiteindelijk. Ik beschrijf het als de slachtofferrol, maar ik weet eigenlijk nog steeds niet in hoeverre ze doorheeft hoe ze zich richting mij opstelt. Het doet me veel pijn te bedenken dat ze misschien echt niet begrijpt waarom ik zulke keuzes richting haar maak, terwijl ze zo haar best doet. Zij is net zo opgegroeid als ik en heeft duidelijk niet dezelfde groei kunnen doormaken. Wie weet geldt dat ook wel voor meerdere generaties voor haar. Een van de moeilijkste dingen die ik ondertussen kan is om, ondanks die gedachten en het verdriet, toch voor mezelf te kiezen. Het beperkte contact op de belangrijke dagen verzacht dit verdriet een heel klein beetje, al heb ik dat besluit vooral genomen omdat ik het mezelf zo gun een fijne moeder te hebben. Zelfs ook al zal zij die rol zeker de komende jaren, en misschien wel nooit, in kunnen nemen.
Mijn ouders zijn 12 jaar geleden gescheiden en sindsdien heb ik mijn vader weinig gesproken. Sinds het afgelopen jaar heb ik een steeds betere band met hem gekregen, op zijn initiatief. Ik neem hem zijn afwezigheid erg kwalijk, maar hij staat ervoor open om hierover te praten. Gelukkig weet ik bijna zeker dat ik met hem wel volwassen gesprekken zal kunnen voeren. Maar, terugkijkend naar de verjaardagen; van hem krijg ik dus al jaren, als ik geluk had, een appje en verder niets voor mijn verjaardag. Zelfs afgelopen jaar, toen ons contact al een stuk beter was, heeft hij alleen even gebeld. Ik ben natuurlijk blij dat we weer met elkaar kunnen bellen, maar ik vind het pijnlijk dat het voor hem niet vanzelfsprekend lijkt te zijn om meer te doen voor mijn verjaardag. Ik vind het heel leuk om een kaartje en kadootje te krijgen, of een voorstel om langs te komen. Natuurlijk zou ik hem dat kunnen vertellen, of hem zelf uitnodigen. Dat zou de situatie waarschijnlijk echt beter maken, dus ik overweeg het. Het zou alleen niet zo moeten zijn dat ik mijn vader moet uitleggen dat het fijn is om wat extra aandacht te krijgen op mijn verjaardag, en dat is waar de pijn ligt. Ik heb voor mijn gevoel altijd de volwassene moeten zijn in de omgang met mijn ouders. Hoe langer ik zelf volwassen ben, hoe onbegrijpelijker ik dat vind.
Dit jaar breng ik dus mijn verjaardag door met mijn lieve vriend, tijdens een weekendje weg waar hij veel aandacht en liefde in heeft gestoken. Of dat voor anderen vanzelfsprekend is weet ik niet, maar voor mij voelt het zo fijn om me op mijn verjaardag eindelijk zorgeloos geliefd te voelen. Fijne nieuwe vrienden komen in de toekomst zeker weten weer, een fijnere band met mijn ouders misschien zelfs ook. Tot die tijd hang ik, samen met mijn vriend, zelf de slingers op.